تاریخچه باغ موزه نگارستان
مجموعه فرهنگی – تاریخی باغ موزه نگارستان
قصر یا باغ نگارستان بین سال‌های ۱۲۲۸-۱۲۲۲ هـ .ق به فرمان فتحعلی‌شاه قاجار، با هدف ایجاد یک مرکز ییلاقی ـ حکومتی در خارج از دارالخلافه تهران ساخته شد. به دلیل وجود نقاشی‌ها و نگاره‌های متعددی از فتحعلی‌شاه و درباریان او در ساختمان‌های مختلف، این باغ به نگارستان شهرت یافت.
این قصر باغ در روزگار اولیه خود دارای وسعت زیادی بوده است. به گونه‌ای که طبق اسناد قاجاری دروازه جنوبی آن در ضلع شمالی میدان بهارستان واقع بوده و از طرف شرق به دروازه شمیران و از طرف غرب به خیابان صفی‌علی‌شاه منتهی می‌شده است. ولی باید اذعان داشت که باغ نگارستان در معرض تخریب‌های بسیاری قرار گرفته است و فقط ۱۱۴۶۹ مترمربع آن در حال حاضر باقی مانده و در مالکیت دانشگاه تهران می‌باشد. در این قصر باغ عمارت‌ها و تالارهای باشکوهی چون عمارت دلگشا، تالار سلام، تالار قلمدان و چندین حوض‌خانه بر پا شده بود.
باغ نگارستان رویدادهای تاریخی سیاسی فراوانی را به خود دیده است که از جمله می‌توان به قتل میرزا ابوالقاسم قائم مقام فراهانی به دست محمد شاه اشاره کرد. در سال ۱۲۸۴ هـ .ق، با اجرای طرح توسعه شهری ناصرالدین شاه، باغ نگارستان وارد محدوده شهر تهران شده و با کاسته شدن از اهمیت سیاسی آن در اختیار مؤسسات فرهنگی مختلف قرار می‌گیرد.
در زمان سلطنت مظفرالدین شاه به تبعیت از اروپا نخستین مدرسه فلاحت به سرپرستی آقای «داشر» و مدرسه صنایع مستظرفه به سرپرستی نقاش معروف محمد غفاری “کمال الملک” در این محل تأسیس شد. به سال ۱۳۰۷ خورشیدی اعتمادالدوله قراگوزلو، وزیر فرهنگ ایران، باغ نگارستان را به عنوان محل دائمی دارالمعلمین عالی در نظر می‌گیرد. سپس نقشه ساختمان یک مدرسه عالی با رعایت سبک معماری ایرانی ـ قاجاری و اصول مدرسه‌سازی توسط نیکلای مارکوف (معمار پناهنده روسی) در ضلع شمالی باغ نگارستان اجراء می‌شود. در این مجموعه ۱۶۴ اتاق و دو تالار بزرگ احداث شد.
در سال ۱۳۱۱ خورشیدی دارالمعلمین عالی با تغییر نام خود به دانشسرای عالی به تربیت معلم برای مدارس جدید ایران می‌پردازد. در سال ۱۳۱۵ خورشیدی نیز عمارت بزرگ دیگری به عنوان کتابخانه در شمال شرقی باغ نگارستان بنا شد و پروین اعتصامی ـ شاعره نامدار ـ به عنوان معاون این کتابخانه مشغول به کار شد.
در طول بیش از نیم قرن، تعداد زیادی از شخصیت‌های علمی، ادبی و هنری کشور چون ملک‌الشعراء بهار، کاظم عصار، علی‌اکبر دهخدا، بدیع‌الزمان فروزانفر، علی‌نقی وزیری، جلال همایی، سعید نفیسی، ابراهیم پورداود، غلامحسین صدیقی، پرویز خانلری، محمد معین، محمدابراهیم باستانی پاریزی، علی‌محمد کاردان و محمود حسابی در این مجموعه تاریخی به تحصیل و تدریس علم پرداخته‌اند.
در ۲۸ خرداد ۱۳۱۵هـ ش مجسمه ابوالقاسم فردوسی (شاعر نامدار ایرانی۴۱۶-۳۲۳ ه.ق) به عنوان نماد دانشکده ادبیات، در مقابل درب شمالی دانشسرا نصب شد و محوطه اطراف آن به گلگشت فردوسی معروف شد. این مجسمه به مناسبت برگزاری جشن هزاره فردوسی و با کمک مالی دانشجویان مقیم اروپا و به ویژه فرانسه و توسط لورنزی (مجسمه ساز مشهور فرانسوی) با برنز ساخته شده است.
در سال ۱۳۱۳ خورشیدی قانون تأسیس دانشگاه تهران در مجلس شورای ملی تصویب شد و از سال ۱۳۲۵ خورشیدی به بعد، برخی از دانشکده‌ها و مؤسسات به محل امروزی دانشگاه تهران منتقل شدند. از سال ۱۳۳۵ خورشیدی نگارستان به مؤسسه لغت‌نامه دهخدا، مؤسسه جغرافیا، مؤسسه زبان‌های خارجی و کلاس‌های دروس عمومی دانشکده ادبیات و دانشکده علوم اجتماعی اختصاص یافت. در سال ۱۳۳۷ خورشیدی به همت دکتر غلامحسین صدیقی به مؤسسه تحقیقات علوم اجتماعی و تعاون واگذار شد.
از سال ۱۳۹۲ پس از مرمت و بازسازی، درب باغ تحت نظر معاونت فرهنگی و اجتماعی دانشگاه تهران به روی عموم مردم باز شد و با شماره ۲۰۸۲ در زمره آثار ملی ایران به ثبت رسید.
نشانی: تهران، میدان بهارستان، جنب ایستگاه مترو، خیابان دانشسرا، خیابان شریعت‌مدار رفیع
سروش