مجموعه اسناد ملک‌الشعرای بهار
مجموعه اسناد و عکس های تاریخی ملک الشعرای بهار
مجموعه اسناد و عکس های تاریخی ملک الشعرای بهار شامل عکس، اسناد دیجیتال و تعدادی از اسناد و دست‌نوشته‌ها و کتاب‌های محمدتقی ملک‌الشعرای بهار است که در تاریخ ۲۱ اردیبهشت ماه ۱۳۹۴ با حضور هیئت رئیسه دانشگاه تهران در باغ‌موزه نگارستان گشایش یافت . اسناد و دستنوشته های این استاد گرانقدر توسط خانم چهرزاد بهار (فرزند ملک‌الشعرا) در اقدامی خیرخواهانه به جهت غنای محتوا، به این مجموعه اهدا شد. آنچه در این مجموعه به نمایش درآمده است گویای بخش‌های مهمی از دوران جوانی و میانسالی محمدتقی بهار و نمایانگر وجوه متفاوت شخصیت و توانمندی‌های اوست.
زندگینامه
محمد تقی بهار در شانزده آبان ماه ۱۲۶۵ ه. ش در محله سرشور مشهد متولد شد. پدرش حاج میرزا کاظم متخلص به صبوری، در آستان قدس رضوی مشهد منصب ملک الشعرایی داشت و در محافل شعر و شاعری و مجالس سخنوری شرکت می کرد. محمد تقی بهار نیز در چنین محیطی با آداب سخن و فنون شعر و شاعری آشنا شد. از پنج سالگی در مکتب خانه به تحصیل علوم متداول زمان مشغول شد و از هفت سالگی به گفتن شعر روی آورد و شاهنامه را بخوبی می‌خواند. در نقاشی نیز ذوق مفرطی داشت و در پشت کتب و روی صفحات کاغذ، حتی روی اوراق قیمتی پدرش نقاشی می‌کرد. بعد از مرگ پدر نیز، تحصیلات خود را نزد ادیب نیشابوری که از شاعران مشهور مشهد بود، دنبال کرد. نوزده ساله بود که به فرمان مظفرالدین شاه، لقب پدر را بر محمدتقی نهادند و به این ترتیب وی ملک الشعرای آستان قدس رضوی مشهد شد. بهار در مشهد، در همان سنین کم، ازدواج کرد و صاحب فرزندی نیز شد. اما مادر و فرزند هر دو بدرود حیات گفتند و او تا به تهران نیامد، دیگر ازدواج نکرد. در تهران با سودابه دولتشاهی ازدواج کرد و بقیه عمر را با همسر خود بسر برد. از این ازدواج شش فرزند بر جای ماند که به ترتیب هوشنگ، ماه ملک، ملکدخت، پروانه، مهرداد و چهرزاد نام گرفتند.
فعالیت‌های سیاسی
وی در کنار فعالیت‌های ادبی خود، فعالیت های سیاسی مختلفی نیز داشت که از منظرهای گوناگون، قابل بررسی است. از سال ۱۲۸۵ شمسی و در ۲۰ سالگی، در‌شمار مشروطه طلبان خراسان قرار گرفت و به سرودن اشعار در زمینه‌های سیاسی و اجتماعی روی آورد که در مجله خراسان با نام مستعار رییس الطلاب چاپ می شد. وی روزنامه سیاسی، ادبی نوبهار را در سال ۱۲۸۸ه.ش در مشهد منتشر کرد. این روزنامه پنج دوره به چاپ رسید و با انتشار صد و دومین شماره درسال ۱۳۲۲ ه.ش برای همیشه تعطیل شد.فعالیت‌های حزبی، مبارزات پارلمانی، و نمایندگی او از سال ۱۲۹۳ ه.ش در دوره های سوم، پنجم، ششم و بعد ها در دوره پانزدهم مجلس شورای ملی فراز و نشیب زیادی داشت. فضای سیاسی دوره مشروطه، حضور متفقین در ایران پاره ای از کامیابی‌ها و ناکامی‌ها را برای او در عرصه سیاست به همراه داشت. در نهایت هنگامی که بهار در سال۱۳۰۷ شمسی به انزوای سیاسی و خانه نشینی کشانده شد، به ادبیات روی آورد و دنبال مطالعات گذشته را گرفت. ملک الشعرای بهار در سال ۱۳۰۷ ه. ش در دارالمعلمین عالی به تدریس پرداخت. در سال ۱۳۱۳ ه.ش همزمان با برپایی کنگره بزرگداشت فردوسی تدریس در دانشسرای عالی و دانشکده ادبیات دانشگاه تهران را ادامه داد و در سال ۱۳۱۴ ه.ش با تاسیس فرهنگستان ایران جز بیست و چهار نفر اعضای اولیه این فرهنگستان انتخاب شد. وی به سال ۱۳۲۴ ه.ش به وزارت فرهنگ وقت منصوب شد.
تألیفات
تالیفات محمد تقی بهار بی شمار است. این آثار به لحاظ درون مایه طیف گسترده ای را در بر می گیرند. از آنجمله می توان به تصحیح کتب نفیس فارسی قدیم همچون کتاب تاریخ سیستان، تاریخ مجمل التواریخ و القصص، تاریخ‌کبیر بلعمی، نشر مقالات روزنامه مهر ایران، تالیف تاریخ انقراض قاجاریه، دیوان اشعار با قریب به سی هزار بیت از قصیده و غزل و قطعه و دو بیتی و مثنویات و صدها مقاله و ترجمه در امور اجتماعی ،سیاسی، ادبی و تحقیقات اشاره کرد. او به مدت پنجاه سال در صحنه سیاست، ادب و هنر، روزنامه نگاری و تدریس در دانشگاه حضوری فعالانه داشت و برای نسل‌های بعد ازخود میراثی گرانقدر از نظم و نثر باقی گذارد. پاره ای از آثار او در زمان زندگی اش به صورت کتاب، مقاله و شعر منتشر شد و پاره ای دیگر، پس از درگذشت او به وسیله بازماندگان و علاقمندان گردآوری گردید و به چاپ رسید.
وفات
محمدتقی بهار؛ شاعر، ترانه‌سرا، ادیب، استاد دانشگاه تهران، روزنامه‌نگار و سیاستمدار نامدار ایرانی است که در سال ۱۲۶۵ خورشیدی در مشهد متولد شد و در یکم اردیبهشت ۱۳۳۰ ش در تهران درگذشت و او را در شمیران و آرامگاه ظهیرالدوله به خاک سپردند.
** تصاویر این بخش توسط علی اکبر حسن تاش گرفته شده است. **
سروش