مجموعه کاشی‌های باغ موزه نگارستان
مجموعه کاشی های باغ موزه نگارستان
نمایشگاه حاضر مجموعه‌ای متنوع از کاشی‌ها و آرایه‌های تزئینی معماری یافت شده در باغ نگارستان است که در گذر ایام به جا مانده و بیشتر متعلق به قرون ۱۳-۱۴ ه.ق هستند. این آثار اغلب متعلق به ازاره‌ها و سردرها، با نقوش گیاهی بوده که با تکنیک‌های نقاشی زیر لعاب، معرق و قالبی برجسته ایجاد شده‌اند.
هنر کاشی کاری در ایران
هنر کاشی‌کاری در ایران از دیرباز به عنوان عنصری مهم در معماری جهت تزئین بناها به کار گرفته شده است. کاشی به معنای امروزی آن پس از دوران اسلامی و در قرن پنجم هجری به طور محدود در کنار آجرکاری جهت تزئین بناها به کار می‌رفت. هنرمندان دوران ایلخانی، تیموری، صفوی و قاجار هریک به سهم خود بر اعتبار این هنر افزودند و کاشی به تدریج جزء لاینفک معماری اسلامی ایران شد.کاشی‌کاری دوران قاجار از پویاترین هنرهای زمان خویش و جلوه بخش بناهای معماری بود. در این دوران علاوه بر مساجد و مزارها، کاخ‌ها، عمارات اعیانی و دروازه‌ها و نهادهای دولتی نیز با کاشی تزئین شدند. به‌ویژه در دوران ناصرالدین شاه استفاده از صنعت کاشی‌سازی رواجی گسترده یافت و علاوه بر کاربرد نقوش گیاهی معمول در معماری ایران صحنه‌های تصویری نیز به آن اضافه شد. در اغلب عمارت‌های قاجاری از کاشی‌کاری معرق و خشتی برای تزئین استفاده شده است. همچنین استفاده از شیوه نقاشی روی لعاب و زیر لعاب از دیگر شیوه‌های رایج در کاشی‌کاری دوران قاجار بود.
مشخصات بنای اصلی قصر یا باغ نگارستان
بنای اصلی قصر یا باغ نگارستان نیز در همین دوران و بین سال‌های ۱۲۲۲- ۱۲۲۸ هـ.ق به فرمان فتحعلی‌شاه قاجار در خارج از دارالخلافه تهران نهاده شد و به دلیل اینکه نقاشی‌ها و نگاره‌های متعددی از فتحعلی‌شاه و درباریان او در ساختمان‌های مختلف این باغ وجود داشت به نگارستان شهرت یافت. در منابع مکتوب ذکر شده سر در اصلی باغ نگارستان که در جبهه جنوبی و تقریبا مقابل میدان بهارستان قرار داشت بنایی رفیع و دارای چند بالا خانه مزین به کاشی وجود داشت که امروزه اثری از آن برجای نمانده است. همچنین در عمارت‌های دیگر آن نیز از کاشی کاری برای تزئینات استفاده شده بود. بعدها با تغییر کاربری باغ نگارستان به دانشسرای عالی و تغییر معماری آن با تصویب تأسیس دانشگاه تهران در سال ۱۳۱۳ ه.ش، عمارت‌های قاجاری تخریب و معماری نوینی جهت آموزش دانش پژوهشان جایگزین آن شد اما همچنان از کاشی‌کاری جهت تزئین سر درهای آن استفاده شد.
سروش